Gezondheidsinformatie hergebruiken, daar werken we aan
Een medisch specialist noteert dingen anders dan de huisarts. De huisarts spreekt weer een andere informatietaal dan de apotheker, verpleegkundige of paramedicus. Zorgverleners gebruiken verschillende informatiesystemen maar ze leggen vaak wel dezelfde soort informatie vast. Als zij die zorginformatie hetzelfde registreren, kunnen ze die hergebruiken en met elkaar delen op een eenduidige en transparante manier. Zibs (zorginformatiebouwstenen) vormen de brug tussen registratie en delen van zorginformatie (waaronder uitwisselen).
Een zib beschrijft voor een zorginhoudelijk gegeven welke zorginformatie moet worden vastgelegd en hoe. Daarmee zijn zibs de basis voor standaardisatie van gezondheidsinformatie. Zo zijn er zibs voor bloeddruk, medicatie of NAW-gegevens (naam/adres/woonplaats). Een zorgprofessional die een informatiestandaard gebruikt, merkt niet direct iets van een zib. Maar wel indirect: met zibs onder de motorkap kan de informatie die hij of zij gestructureerd vastlegt, eenduidig worden uitgewisseld met andere zorgprofessionals.
Softwareleveranciers en standaardisatie-organisaties zoals Nictiz gebruiken zibs om informatiestandaarden te maken en te gebruiken. Met zibs als generieke bouwblokken, kunnen informatiestandaarden worden ontwikkeld die behalve generieke informatie ook specifieke elementen omvatten voor diverse zorgsituaties. Denk aan verpleegkundige overdracht, geboortezorg of geneesmiddelengebruik. Dat is goed voor de efficiëntie binnen de zorgsector en dat maakt informatie herbruikbaar voor wetenschappelijk onderzoek en kwaliteitsverbeteringen. Deze standaarden kunnen bovendien de registratielast aanzienlijk verminderen.
Zorginformatiebouwstenen als gemeengoed
Hoe maken we die zibs gemeengoed en goed werkend in de hele zorg? Terwijl zorgverleners en patiënten daar technisch gezien niets van merken? Daaraan werken veel partijen samen in de zogenaamde zib-transitie: zorgverleners, zorgaanbieders, beroepsverenigingen, koepelorganisaties, softwareleveranciers, informatieanalisten en -architecten. Samen pakken zij knelpunten aan in het ontwikkelen en gebruiken van zibs om te komen tot een betere databeschikbaarheid en breder hergebruik van zorginformatie.
Dave van Dijk, programmamanager zib-transitie: “Wanneer wij binnen de zib-transitie praten over de plaats van zibs, komt regelmatig de fundamentele vraag naar boven: in hoeverre hebben wij zibs nodig? Die vraag beantwoorden wij op dit moment met een aangescherpte positionering en doorontwikkeling van de zibs.”
Dave van Dijk, programmamanager zib-transitie:
"Zibs vormen een brug tussen de zorg – de betekenis van informatie – enerzijds en de techniek anderzijds."
Een fundament waarop je verder bouwt
Dave van Dijk bevestigt: “Ja, wij denken dat zibs nog steeds nodig zijn. Zibs vormen namelijk een brug tussen de zorg – de betekenis van informatie – enerzijds en de techniek anderzijds. Zibs leggen de verbinding tussen informatie verwerken en informatie delen. Nictiz stelt in haar rol als stelselbeheerder een advies op aan het ministerie van VWS over hoe we verder moeten ontwikkelen met Zibs. Dat advies zal in 2024 worden geformuleerd. VWS is de houder van het stelsel met standaarden, waar zibs als generieke standaard een belangrijk onderdeel van zijn. In de genoemde Zib-community zijn zorgverleners, zorgaanbieders, beroepsverenigingen, koepelorganisaties, softwareleveranciers, informatieanalisten en -architecten vertegenwoordigd.”
De programmamanager licht verder toe: Doelstelling van het advies is om te komen tot een fundament waarop wij verder kunnen bouwen. Verder bouwen richting optimalisatie van informatiestandaarden en richting optimalisatie van hergebruik van informatie over zorgdomeinen heen. Kortom: de weg naar databeschikbaarheid waar ook de Nationale visie en strategie op het gezondheidsinformatiestelsel op aanstuurt.”
Figuur 1. Vereenvoudigde schets van het denken over en werken
met toekomstbestendige zibs.
Gereedschapskist
Om richtlijnen voor ontwikkeling en gebruik van zibs breed beschikbaar en toegankelijk te maken is een zogenaamde online gereedschapskist in ontwikkeling. Hierdoor kunnen zibs gemakkelijker ontwikkeld en beter gebruikt worden. Deze gereedschapskist is bestemd voor iedereen die bij zibs betrokken is. Wat zit er in die gereedschapskist? Onder andere spelregels en handleidingen, afspraken en richtlijnen voor de ontwikkeling en toepassing van zibs en informatiestandaarden. Het is zoals Dave van Dijk zegt: “Een centrale, goed toegankelijke online werkplaats voor documentatie. Daarin kunnen verschillende partijen asynchroon werken en wijzigingsverzoeken inbrengen. Het is een community of practice waarmee wij nu experimenteren.” Over de zib-transitie voegt hij toe: “Zodra breed duidelijk is hoe zibs ontwikkeld worden en hoe zij eenduidig toepassing vinden, zodra de betrokken partijen optimaal kunnen samenwerken en het systeem zichzelf kan onderhouden, dan is de zib-transitie voltooid. Dan is hergebruik van zorginformatie weer dichterbij en zijn oplossingen voor de huidige knelpunten in gang gezet.”
Living labs
Dave van Dijk: “Uiteindelijk standaardiseren wij om zorginformatie eenduidig en eenvoudig te kunnen hergebruiken. Dat doen wij voor patiënten en voor zorgverleners. Voor het zorgproces maar ook voor onderzoek en kwaliteitsdoeleinden. Het standaardiseren voeden wij vanuit de praktijk en brengen wij terug naar de praktijk. Dat gebeurt in zogenaamde living labs. Daar werken verschillende zorgverleners, softwareleveranciers, informatie-architecten en -analisten samen volgens de whole system in the room-gedachte. Om te komen tot afspraken over Eenheid van Taal en Eenheid van Techniek.”
Hij vervolgt: “Wanneer wij vraag en behoefte helder hebben, maken wij voorbeelden of prototypes en toetsen die in de praktijk. Zo werken wij nu aan de zib Probleem (Diagnose) en aan de zib Verrichtingen. Beide zorginformatiebouwstenen komen voor in de IZA-kernset, de Basisgegevensset Zorg en in de internationale patient summary. Het zijn belangrijke bouwstenen om aandacht aan te besteden.”
Kruisbestuiving
In de living labs komen de richtlijnen en de maatregelen uit de gereedschapskist tot leven. Een gevolg kan zijn dat uit de praktijk blijkt dat richtlijnen moeten worden aangepast. Dat gebeurt dan ook. Zo vindt er kruisbestuiving plaats.
Dave van Dijk, programmamanager
zib-transitie (foto: Nictiz)
Werken aan Eenheid van Taal en Eenheid van Techniek in een zib-transitiewerkdag.
Urgentie
De urgentie om zorginformatie efficiënt in te zetten wordt breed gevoeld. Wouter de Haan, manager Stelselbeheer bij Nictiz: “Het oplossen van de knelpunten doen we dan ook vooral via interactie tussen medische werkelijkheid en technische mogelijkheden. Zorgverleners, leveranciers en andere zorgpartijen werken hier samen aan.”
Wouter de Haan: “De zib-transitie is een meer-jarentraject dat uitgaat van meer thema’s zoals: meer samenhangend modelleren en sterke ontwerppatronen gebruiken; zibs consistenter gebruiken in informatiestandaarden en landelijk eenduidig termen en codes gebruiken.”
Plaats van de zibs (inter)nationaal
Wouter de Haan over de plaats van de zibs: “Bij de verdere ontwikkeling van zibs is het belangrijk dat we goed aansluiten op de belangrijkste internationale standaarden, zoals openEHR en HL7 FHIR. Dat draagt bij aan een nog beter architectuurfundament voor zibs. Dit gaan we terugzien in de architectuurvisie op zibs van Nictiz.”