Voor een goed functionerend zorginformatiestelsel is samenhang tussen zorgstandaarden onontbeerlijk. Evenals het beheer ervan. Daarnaast is het belangrijk dat betrokken partijen samen in eenzelfde richting bewegen en daarbij helpt centrale regie. In 2022 nam het ministerie van VWS een regierol en werd Nictiz beheerder van het nationale stelsel van standaarden.

Het ministerie van VWS nam in 2022 regie wat betreft informatie-uitwisseling in de zorg. Dit gebeurde op aandringen van de Tweede Kamer en zorgpartijen. De eerste stappen waren het programma Elektronische gegevensuitwisseling in de zorg (Egiz) uitvoeren, de wet Egiz (Wegiz) realiseren en de Meerjarenagenda Wegiz opstellen.

Wegiz

De Wegiz betekent in feite samenwerking: afstemming tussen beleidsmakers, softwareleveranciers, zorgaanbieders. De wet gebruikt bestaande instrumenten zoals kwaliteitsstandaarden, informatiestandaarden en NEN-normen. Nictiz draagt bij met het ontwikkelen en beheren van (informatie)standaarden. Daarnaast draagt zij bij aan de ontwikkeling van NEN-normen en bijbehorende certificatieschema’s. Aan de samenhang tussen informatiestandaarden en normen werken Zorginstituut Nederland, NEN en Nictiz gezamenlijk. Zij moeten ervoor zorgen dat het samenspel van kwaliteitsstandaarden, standaarden en normen leidt tot eenduidige eisen voor ICT-leveranciers en zorgaanbieders. Daarmee namelijk kunnen leveranciers binnen een reële termijn de vereisten inbouwen in hun producten, die zorgaanbieders daarna gebruiken in de zorg.

Beheer van informatiestandaarden en zibs

Informatiestandaarden in de zorg zijn bestemd voor één specifieke toepassing (usecase). Generieke standaarden zijn bruikbaar onafhankelijk van de usecase. Voorbeelden van generieke standaarden zijn zibs en de terminologie.

Zorginformatiebouwstenen of zibs zijn dus toepassing onafhankelijk. Zibs beschrijven een concept op informatie-niveau. Daarmee verschillen de beheerprocessen van de zibs van die van de informatiestandaarden maar de basis blijft dezelfde: de Nederlandse Norm (NEN) 7522.

Het beheer van het standaarden-stelsel

De minister van VWS gaf in de kamerbrief van 15 oktober 2021 aan, dat standaarden ‘in samenhang beheerd en doorontwikkeld worden’. Met de Wegiz en met de publicatie van de European Health Data Space (EHDS), spelen standaarden voor informatie-uitwisseling een prominentere rol bij het elektronisch uitwisselen van gegevens door zorgverleners. De in 2021 gepubliceerde norm voor het beheer van individuele standaarden en een stelsel van standaarden (NEN 7522) vormt de basis voor het rapport ‘Model voor Stelselregie’. Nictiz stelde dit rapport op in afstemming met het ministerie van VWS. Het rapport beschrijft alle aspecten die belangrijk zijn voor een goed functionerend stelsel van standaarden. Van bestuur tot beheer en van processen tot producten. De belangrijkste rollen op stelselniveau zij die van stelselhouder en stelselbeheerder. Nictiz vervult de rol van stelselbeheerder.

Bij het beheren van een zorginformatiestelsel hoort ook het transparant en voorspelbaar selecteren/toelaten, aanpassen en uit-faseren van standaarden. Daartoe ontwikkelde Nictiz in 2022 een eerste (beta)versie van duurzaam releasebeleid. Daarin staat onder andere beschreven hoe Nictiz nieuwe versies van standaarden maakt en uitbrengt: van verzoek voor een wijziging tot ‘nazorg’ op het gebruik van de standaard. Daarnaast helpt duurzaam releasebeleid goed voorbereid te zijn op toekomstige ontwikkelingen. Denk aan toekomstige wijzigingen in standaarden voor de Wegiz en de European Health Data Space (EHDS). Duurzaam releasebeleid is gebaseerd op NEN 7522. Nictiz-zal de komende jaren samen met andere standaardisatieorganisaties het releasebeleid uitbouwen tot nationaal releasebeleid.

Keuze voor één uitwisselstandaard

Het gegeven dat er verschillende technische uitwisselstandaarden bestaan, werkt het landelijk kunnen uitwisselen van zorginformatie tegen. Om de informatie-uitwisseling te bevorderen, adviseerde Nictiz stelsel-breed te kiezen voor één technische uitwisselstandaard.

De belangrijkste technische standaarden zijn HL7 Clinical Document Architecture (CDA) en twee versies van HL7 Fast Healthcare Interoperability Resources (FHIR). Eind 2022 leverde Nictiz haar concept advies op aan het ministerie van VWS. Nictiz adviseert één technische uitwisselstandaard te gebruiken: FHIR versie STU3 en in de toekomst FHIR versie R4. Wat betreft de generieke zorginformatiebouwstenen adviseert Nictiz Zibs-2017 te gebruiken en in de toekomst Zibs-2020. De minister heeft dit advies in 2023 overgenomen.

De implementatie van deze brede beleidskeuzes kost tijd en inspanning. Het vraagt de houders van informatiestandaarden na te denken over hoe zij afscheid gaan nemen van oude versies van generieke standaarden en hoe zij overstappen van de technische uitwisselstandaard CDA naar FHIR. Het advies om van CDA naar FHIR over te stappen wordt bijvoorbeeld in de geboortezorg positief maar kritisch ontvangen. Lees de reactie van Dorine Veldhuyzen, Voorzitter Raad van bestuur stichting CareCodex.

Activiteiten met impact

Met de nationale bibliotheek voor zorg-ICT-standaarden en het duurzaam releasebeleid bouwen wij mee aan een optimaal zorginformatiestelsel. Andere in het oog springende activiteiten of diensten met impact in het duurzaam informatiestelsel zijn: het Nationaal Test- en Validatiecentrum, dat we samen met VZVZ opzetten, de Nationale Terminologie Server en de Thesaurus Zorg en Welzijn.

Het Nationaal Test- en Validatiecentrum
In 2022 werd besloten de begeleiding voor softwareleveranciers uniform te gaan organiseren voor alle informatiestandaarden. Dit was een advies dat Nictiz schreef naar aanleiding van een studiereis in september naar Montreux, Zwitserland in het kader van ‘leren van andere landen’. Daar zag een uitgebreide Nederlandse delegatie hoe onder andere Zwitserland en Canada hun test- en certificeringsproces inrichtten. In Nederland werd al gewerkt aan verbetering van kwalificatie (bij Nictiz) en acceptatie (bij VZVZ). Dit op verzoek van het programma Medicatieoverdracht.

Op basis van de ervaringen binnen Medicatieoverdracht en het ‘Montreux-advies’ heeft de Stuurgroep Versnellen & Verbeteren aan VZVZ en Nictiz gevraagd om het nationaal test- en validatiecentrum te gaan opzetten (in 2023). Dit past in een eenduidige, nationale aanpak binnen het zorginformatiestelsel.