Digitale vertegenwoordiging
Met de toename van digitale diensten in de zorg wordt digitale vertegenwoordiging ook steeds belangrijker. Patiënten hebben het recht om zich digitaal te laten vertegenwoordigen. In het wetsvoorstel WMEBV, dat het recht op digitaal zaken doen met de overheid regelt, wordt dit nog eens bekrachtigd. Met de regels in de Wet digitale overheid (Wdo) wordt vereist dat dit gebeurt met erkende middelen en dat dienstverleners hun digitale diensten op een passend betrouwbaarheidsniveau ontsluiten. Om het zorgveld te ondersteunen, stelt de overheid de komende jaren voorzieningen beschikbaar voor verschillende vormen van digitale vertegenwoordiging.
Vormen
Machtigen
Bij het verstrekken van een machtiging krijgt een gemachtigde de bevoegdheid om namens een belanghebbende te handelen, zonder dat de daarbij horende verantwoordelijkheid van de belanghebbende overgaat op de gemachtigde. Een voorbeeld van een machtiging is een mantelzorger (buurman) die namens een patiënt de bloeddruk via een online portaal doorgeeft aan de huisarts.
Om in deze behoefte te voorzien is in 2021 de machtigingsvoorziening beschikbaar gesteld via de routeringsvoorziening TVS (ToegangVerleningService).
Ouderlijk gezag
Een minderjarig kind mag sommige beslissingen niet zelf nemen. Daarom staat het kind onder gezag, bijvoorbeeld van één of beide ouders. Voor de zorg betekent dit dat de ouder met gezag het recht heeft om (online) toegang te krijgen tot in ieder geval het dossier van een kind onder de 12 jaar. Als toegang tot de medische gegevens conflicteert met het verlenen van goede zorg, kan de behandelend arts de toegang tot het dossier ontzeggen.
De werking van de functionaliteit voor ouderlijk gezag wordt beproefd via een pilot. Naar verwachting is deze voorziening in de tweede helft van 2024 beschikbaar voor de zorg via de TVS.
Curatele/mentorschap
Wettelijke vertegenwoordigers zijn burgers of rechtspersonen die via een gerechtelijke uitspraak de bevoegdheid én de verantwoordelijkheid krijgen om namens een burger te handelen richting een zorgaanbieder. Om dat mogelijk te maken, vindt een toets plaats aan de hand van het systeem Toezicht van de Rechtspraak.
Deze vorm van machtigen is in ontwikkeling en wordt verwacht in 2024. Hierbij krijgen wettelijk aangestelde curatoren en mentoren digitaal toegang tot de medische gegevens van de persoon die zij vertegenwoordigen.
Voorzieningen
Machtigingsvoorziening
Machtigen is het vrijwillig geven van een bevoegdheid door een belanghebbende (patiënt) aan een of meerdere vertegenwoordigers (gemachtigde) om bepaalde handelingen uit te voeren.
Hoe het werkt
De Machtigingsvoorziening biedt burgers de mogelijkheid een vrijwillige machtiging af te geven voor het uitvoeren van een handeling waar digitale identificatie en authenticatie nodig is. Dat doen ze in een centraal register via www.machtigen.digid.nl. Dat kan een machtiging zijn om belastingaangifte te doen, maar bijvoorbeeld ook om toegang te verlenen tot medische gegevens bij een zorgaanbieder.
De patiënt behoudt in deze vorm van vertegenwoordiging altijd zelf verantwoordelijkheid en regie. Hij/zij kan de machtiging op elk gewenst moment ook weer intrekken. De gemachtigde logt bovendien in met eigen DigiD-gegevens. De DigiD-gegevens van degene die hulp wil zijn daarvoor niet nodig.
Voor zorgaanbieders kan gebruik van deze voorziening leiden tot minder administratieve lasten: registratie en verificatie van machtigingen hoeven immers niet meer door de zorgaanbieder zelf te worden gedaan. De patiënt registreert de machtiging zelf en de verificatie vindt automatisch plaats als de gemachtigde wil inloggen. Een en ander wordt ook uitgelegd in onderstaande animatie.
De machtigingsvoorziening op hoofdlijnen
Deze voorziening is sinds 2021 beschikbaar.
| Voorziening voor | Machtigen |
| Geraadpleegde bron | Machtigingsregister |
| Registratie nodig | Ja, mensen die hulp willen van derden registreren hun machtiging zelf en kunnen deze machtiging op elk gewenst moment weer intrekken. Een persoon kan meerdere personen machtigen. |
| Voor wie | Voor iedereen vanaf 18 jaar die niet onder bewind/curatele staat. |
| Vereist | DigiD als inlogmiddel |
| Stand van zaken | Beschikbaar via TVS |
Voorziening ouderlijk gezag
Om ouders op basis van gezag toegang te verlenen tot de medische gegevens van kinderen is een voorziening ontwikkeld waarmee het gezag geautomatiseerd wordt vastgesteld op basis van gegevens in het Basisregistratie Personen (BRP).
Hoe het werkt
Ouders kunnen – bij zorgverleners die van deze functionaliteit gebruikmaken – inloggen met hun eigen DigiD en krijgen na in het inloggen de keuze of zij toegang willen tot hun eigen dossier of dat van hun kind. Daar vindt een geautomatiseerde controle plaats in het BRP of inderdaad sprake is van (ouderlijk) gezag.
Voor zorgverleners biedt deze voorziening de mogelijkheid om afscheid te nemen van eventuele eigen – analoge – processen op dit gebied. Zorgverleners kunnen vertrouwen op geoorloofde toegang op basis van een centrale registratie en verificatie. Daarin houden ze tevens wel ook de eigen verantwoordelijkheid: als toegang tot de medische gegevens conflicteert met het verlenen van goede zorg, kan de behandelend arts de toegang alsnog ontzeggen.
De voorziening ouderlijk gezag op hoofdlijnen
In 2022/2023 wordt deze nieuwe functionaliteit beproefd voor kinderen tot 12 jaar. Daarna wordt de scope uitgebreid naar kinderen van 12 tot 16 jaar. Dit vergt een extra stap omdat deze kinderen toestemming moeten verlenen voor de toegang tot hun medische gegevens.
| Voorziening voor | (Ouderlijk) gezag |
| Geraadpleegde bron | BRP* |
| Registratie nodig | Nee, ouders hoeven zich niet te registreren om gebruik te maken van deze functionaliteit. |
| Voor wie | Kinderen tot 12 jaar, op termijn ook voor kinderen van 12 tot 16 jaar. Kinderen vanaf 16 jaar zijn voor de zorg volledig beslissingsbevoegd. |
| Vereist | DigiD als inlogmiddel |
| Stand van zaken | In pilot |
*Het BRP wordt komende periode steeds verder verrijkt met gegevens uit het Centraal gezagsregister, bijvoorbeeld over geadopteerde kinderen, gezag bij derden of voogdij.
Voorziening curatele/mentorschap
Om wettelijk vertegenwoordigers zoals mentoren, curatoren en bewindvoerders in staat te stellen op eenvoudige wijze van digitale zorgdiensten gebruik te maken namens hun cliënt wordt een voorziening ontwikkeld.
Hoe het werkt
Deze voorziening lijkt op dat voor ouderlijk gezag, waarbij het grote verschil zit in het geraadpleegde register voor toegang: bij ouderlijk gezag wordt dat afgeleid uit het BRP. In dit geval is dat het Centraal curatele- en bewindregister (CCBR).
De wettelijk vertegenwoordiger logt in met eigen DigiD-gegevens. De gegevens van de cliënt zijn hierbij niet nodig. Dat is niet alleen praktischer maar ook veiliger.
Voor zorgaanbieders betekent het gebruik van deze dienstverlening dat zij hiervoor geen eigen oplossingen meer hoeven te ontwikkelen en/of beheren. Zij kunnen vertrouwen op geoorloofde toegang op basis van centrale registratie en verificatie.
De voorziening curatele/mentorschap op hoofdlijnen
Deze voorziening wordt momenteel ontwikkeld.
| Voorziening voor | Wettelijke vertegenwoordiging zoals mentorschap, curatele en bewindvoering |
| Geraadpleegde bron | Centraal curatele- en bewindregister (CCBR) |
| Registratie nodig | Nee, wettelijk vertegenwoordigers hoeven zich niet te registreren om gebruik te maken van deze functionaliteit. |
| Voor wie | Voor cliënten waarvoor een wettelijk vertegenwoordiger is toegewezen door de rechtbank. |
| Vereist | DigiD als inlogmiddel |
| Stand van zaken | In ontwikkeling |
Aan de slag met digitale vertegenwoordiging
Zorgaanbieders die aansluiten op TVS krijgen beschikking over de machtigingsvoorziening en in de toekomst ook op de voorziening voor ouderlijk gezag en bewindvoering/curatele. Interesse? Neem contact op met je leverancier om kenbaar te maken dat je van deze voorziening gebruik wilt maken en afspraken te maken over implementatie en inrichtingskeuzes.
Voor meer informatie over de publieke machtigingsvoorziening kun je contact met ons opnemen via e-ID@nictiz.nl of deelnemen aan één van de voorlichtingsbijeenkomsten. Op ons kennisplatform Amigo! vind je tevens handvatten voor de implementatie van digitale vertegenwoordiging en inspirerende voorbeelden.
Onze experts
