De zorg ontwikkelt zich continu in een steeds krapper wordende arbeidsmarkt. Digitalisering kan een belangrijke bijdrage leveren aan het toegankelijk en betaalbaar houden van hoogwaardige en continue (netwerk)zorg. Dat vraagt om integratie van steeds weer nieuwe technologieën en een consistent én slim (her)gebruik van gezondheidsgegevens.
Hoe zorgen we ervoor dat deze gegevens altijd beschikbaar zijn op het moment en de plaats waar het nodig is? En hoe kunnen we patiënten en zorgprofessionals digitaal ondersteunen, zodat zij effectief de regie kunnen voeren over het zorgproces en hun administratieve last vermindert?
Standaardisatie door Eenheid van Taal, Techniek en Toepassing is daarvoor een essentiële voorwaarde. Om dat op een samenhangende manier te organiseren, is stelselregie door houder én beheerder van belang. Het is onmisbaar om de grote verscheidenheid aan initiatieven, systemen en standaarden in de Nederlandse zorg te organiseren en te laten aansluiten op de behoeften en prioriteiten uit het zorgveld. Maar wat houdt stelselregie precies in, hoe draagt het bij aan standaardisatie, betere zorg en betere gezondheid? En wat is daarin de rol van Nictiz?
Stelselbeheerder Nictiz
Het Ministerie van VWS gaat als houder over het nationale systeem van zorgstandaarden. Bijvoorbeeld over welke standaarden landelijk geadopteerd moeten worden en binnen welke kaders deze standaarden effectief kunnen functioneren. Dit doen zij op advies van Nictiz, de beheerder van het stelsel van standaarden. Waar VWS toezicht houdt op de samenhang en de verplichte toepassing van de standaarden, vervult Nictiz een sleutelrol door het beheer, de monitoring en de regulering van de standaarden te verzorgen. Doordat we alle generieke en specifieke standaarden in samenhang bezien, ontstaat interoperabiliteit in en tussen sectoren en over domeinen heen. In Nederland maar ook in internationaal verband.
Tevens adviseert Nictiz het Ministerie van VWS over strategische besluiten, veelal na consultatie van belanghebbenden. Denk aan de selectie van informatiestandaarden voor specifieke usecases of juist het uitfaseren van verouderde standaarden. Daaronder vallen ook de ontwikkeling van een stelselbreed kwaliteitsbeleid via stelselcriteria en het nationale releasebeleid. Na besluitvorming door het Ministerie van VWS biedt Nictiz ondersteuning bij de implementatie van deze besluiten, bijvoorbeeld door het toetsen van transitieplannen. Ook zorgen we ervoor dat alle relevante informatie eenduidig vindbaar wordt in de Nationale Bibliotheek voor zorg-ICT-standaarden. Als stelselbeheerder zet Nictiz tevens monitoring op. Door zoveel mogelijk relevante feiten over de werking van het stelsel te (laten) meten, krijgen we beter inzicht in wat goed loopt en waar de verbeterpunten zijn. Denk bijvoorbeeld aan het meten van de hoeveelheid informatie-uitwisselingen op basis van een bepaalde standaard en de eventuele knelpunten die zich daarbij voordoen. Deze samenwerking tussen VWS en Nictiz bevordert een gezondheidsinformatiestelsel waar data beschikbaar, bereikbaar en betrouwbaar is. Hoewel deze vorm van stelselregie betrekkelijk nieuw is in Nederland, gebeurt er al heel veel op dit vlak.
Eenheid van Taal, Techniek en Toepassing
Zo koos het Ministerie van VWS in 2023 voor HL7-FHIR als technische standaard voor uitwisseling van gezondheidsinformatie, met daarbij het verzoek aan alle standaardhouders om daarvoor migratieplannen op te stellen. Daarvoor worden afspraken gemaakt tussen leveranciers, zorgaanbieders en patiënten over welke medische informatie moet worden uitgewisseld en welke medische terminologie wordt gebruikt. Zo is het gebruik van de codestelsels LOINC en SNOMED door zorgpartijen en VWS vastgesteld. Met SNOMED kunnen gezondheidsgegevens zodanig worden vastgelegd dat geen verwarring kan ontstaan voor mensen en computers over wat wordt bedoeld als ziektebeeld, symptoom of behandeling.
Nictiz heeft recent een richtinggevend advies aan VWS uitgebracht voor het realiseren van goed SNOMED-gebruik. Met dit richtinggevende advies is het veld nu aan zet om SNOMED te implementeren, waar nodig met ondersteuning van Nictiz.
Zib-transitie, releasebeleid en stelselcriteria
Dan de zibs, die in Nederland de basis vormen voor uniforme taal en techniek in de zorg. Met als doel het hergebruik van gezondheidsinformatie over sectoren en doeleinden heen. De effectiviteit hiervan wordt momenteel gehinderd door implementatieproblemen in de gehele uitwisselingsketen. Daarom initieerde en leidt Nictiz de zib-transitie, waarin deze knelpunten gezamenlijk met zorgprofessionals, architecten, leveranciers en beleidsmakers worden opgelost. Tegelijkertijd bevordert het Nationaal Releasebeleid de samenhang van standaarden, waardoor releases voorspelbaarder worden en ruimte voor innovatie ontstaat. Een andere belangrijke stap in 2024 is ook de ontwikkeling van stelselcriteria om de kwaliteit en de samenhang van standaarden te beoordelen en te beheren. Zo zijn er kwaliteitscriteria voor usecase-specifieke en voor generieke standaarden. Voor die laatste categorie is onlangs de Technical Agreement Notified pull (TANP) getoetst.
Bestuurlijke aandacht en verantwoordelijkheid
Standaardisatie is niet alleen techniek en taal, het vraagt bestuurlijke en inhoudelijke aandacht en verantwoordelijkheid. Want standaardisatie betekent afspraken maken en daarnaar handelen. Met techniek is veel, zo niet alles mogelijk, maar de aansluiting op de praktijk en de acceptatie in de zorgprocessen is minstens zo belangrijk. Dat kan niemand alleen, ook de stelselhouder en de stelselbeheerder niet. We hebben zorgpartijen en leveranciers nodig om met elkaar deze afspraken te maken. En die afspraken moeten op alle niveaus van de organisatie worden gemaakt en uitgedragen. Alleen zo kan standaardisatie bijdragen aan continuïteit van zorg.
Dit is hét moment om de digitalisering in de gezondheidszorg naar een hoger niveau te tillen. De zorg loopt vast en digitalisering is daarvoor een van de oplossingen. Als stelselbeheerder daagt Nictiz zorgpartijen en -bestuurders dan ook uit om standaardisatie te omarmen en mee te doen. Ook als dat op de korte termijn geen voordeel lijkt te hebben. Alleen samen kunnen we het verschil maken, voor een betere gezondheid van patiënten en meer efficiëntie van zorgsystemen. Samen creëren we een gezondheidszorg die klaar is voor de toekomst. Doet u mee?
Leonique Niessen is directeur-bestuurder van Nictiz. Deze blog is eerder verschenen op ICT&health.nl.